លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថ្លែងជាថ្មីទៀតនៅក្នុងវេទិកាបរិស្ថាន ថា ការចុះចេញពីតំណែងមិនមែនជារឿងលំបាកទេ ប៉ុន្តែបញ្ហានៅត្រង់ថា តើអត់ពីរូបលោកមាននរណាអាចដឹកនាំបាន

អ្នកវិភាគ៖ មេដឹកនាំដែលពូកែគឺជាអ្នកដឹកនាំដែលបង្កើតមេដឹកនាំសម្រាប់បន្តវេន

ថ្ងៃសុក្រ, ២៦ សីហា ២០១៦ RFA

ដោយ ទីន ហ្សាការីយ៉ា

អ្នកវិភាគនយោបាយលើកឡើងថា មេដឹកនាំដែលពូកែពិតប្រាកដ គឺជាអ្នកដឹកនាំប្រទេសដែលមិនល្មោភអំណាច និងមិនចង់ដឹកនាំយូរ គឺជាអ្នកដឹកនាំដែលបណ្ដុះក្មេងៗជំនាន់ក្រោយដើម្បីត្រៀមដឹកនាំបន្តពីខ្លួន។ ម្យ៉ាងវិញទៀត អ្នកដឹកនាំប្រទេសកាន់តែយូរគឺកាន់តែមានកំហុស ដែលជាកត្តាមួយរុញច្រានឲ្យមេដឹកនាំនោះមិនហ៊ានចុះពីតំណែង ទោះបីជាចាញ់ការបោះឆ្នោតក្ដី។ ការលើកឡើងរបស់អ្នកវិភាគនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រកាសម្ដងហើយម្ដងទៀតថា លោកក៏ចង់ឈប់ធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីដែរ តែមកពីគ្មានមនុស្សជំនួសលោក។

ក្រុមអ្នកវិភាគថ្លែងថា មេដឹកនាំខ្មែរត្រូវតែផ្លាស់ប្ដូរផ្នត់គំនិតដែលថា មានតែខ្លួនទេដែលអាចធ្វើបាន ឬអាចដឹកនាំបាន ព្រោះថា គំនិតនេះគេចាត់ទុកថា ជាគំនិតចាស់គំរឹល មិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីសង្គម និងពិភពលោកកំពុងតែវិលទៅរកការផ្លាស់ប្ដូរគ្នានៃការដឹកនាំនៅក្នុងសតវត្សទី២១នេះ។

អ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងកិច្ចការបរទេស លោក ឡុង គឹមឃន មានប្រសាសន៍ថា មេដឹកនាំដែលគិតពីជាតិ និងមេដឹកនាំខ្លាំងប្រាកដ មានដូចជាមេដឹកនាំដែលបណ្ដុះបណ្ដាលក្មេងជំនាន់ក្រោយឲ្យត្រៀមខ្លួនដឹកនាំបន្តពីខ្លួន មេដឹកនាំដែលចុះពីតំណែងដោយសន្តិភាព មេដឹកនាំខ្លាំងសេដ្ឋកិច្ច ដឹកនាំប្រទេសធ្វើឲ្យមានការរីកចម្រើន ជាជាងការដឹកនាំពឹងតែលុយជំនួយពីបរទេសមេដឹកនាំទប់ទល់ និងការឈ្លានពានរបស់បរទេស ជាជាងតទល់នឹងចាប់ចងគ្នាឯងជាដើម៖ «បណ្ដាប្រទេសជឿនលឿនដទៃទៀតក្នុងពិភពលោកហ្នឹងគេអត់មានគំនិតបែបហ្នឹងទេ ហើយអាហ្នឹងហើយគេមានការផ្លាស់ប្ដូរនៅក្នុងស្រុកគេ ដែលគេមានការរីកចម្រើន វាជារឿងអកុសលមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើង វាមិនមានការផ្លាស់ប្ដូរផ្នត់គំនិតនៅក្នុងការគិត និងការគ្រប់គ្រងទាល់តែសោះ ហើយវាមានយុវជនជាច្រើនដែលមានសមត្ថភាពដែលអាចដឹកនាំប្រទេសបាន»។

ការលើកឡើងរបស់អ្នកវិភាគនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថ្លែងជាថ្មីទៀតនៅក្នុងវេទិកាបរិស្ថានកាលពីថ្ងៃទី២២ ខែសីហា ថា ការចុះចេញពីតំណែងមិនមែនជារឿងលំបាកទេ ប៉ុន្តែបញ្ហានៅត្រង់ថា តើអត់ពីរូបលោកមាននរណាអាចដឹកនាំបាន៖ «ករុណាខ្ញុំចង់ចេញស្អែកក៏បានដែរ អត់បញ្ហា! មិនបាច់ស្រែកថា ដូរ ឬមិនដូរទេ? ប៉ុន្តែបញ្ហានៅត្រង់ថា តើអត់ពី ហ៊ុន សែន ត្រូវមានអ្នកណា? នេះជាបញ្ហាដែលត្រូវគិត បើសិនជាក្រោយពី ហ៊ុន សែន វាស្រួល មិនបាច់ទេ ១ថ្ងៃវាយកូនគោល ៥ដងក៏បាន ប៉ុន្តែត្រូវគិតឲ្យច្បាស់»។

ឆ្លើយតបនឹងបញ្ហានេះ អ្នកឃ្លាំមើលផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍សង្គម លោកបណ្ឌិត មាស នី បញ្ជាក់ថា ការប្រកាសរបស់លោក ហ៊ុន សែន នេះ ជាការបង្ហាញពីចំណុចខ្លាំងរបស់លោកដែរ ដែលលោកបានកាន់អំណាចក្នុងរយៈពេលយូរ ប៉ុន្តែក៏ជាការបង្ហាញពីអសមត្ថភាពរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែរ ដែលរកមនុស្សមកជំនួសលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មិនបាន៖ «ប្រទេសជាតិមួយទាំងមូល ហើយក្នុងមួយឆ្នាំយើងបានផលិតធនធានមនុស្សរាប់ម៉ឺនរាប់សែននាក់ ប៉ុន្តែរកតែមនុស្សម្នាក់សម្រាប់ជំនួសសម្ដេចនាយកមិនបាន ហាក់ដូចជាប្រព័ន្ធអប់រំយើងអត់មានប្រយោជន៍អីដែរ មិនបាច់ធ្វើកំណែទម្រង់អីទេ រកមនុស្សមិនបាននោះ ហើយមានតែទុកស្រុកទេសយើងរលាយសាបសូន្យតែម្ដងទៅ បើគិតដូច្នោះមែននោះ»។

ក្រៅពីនេះទៀត លោក ហ៊ុន សែន បានរំលឹកពីការដឹកនាំរបស់លោកថា គ្មានអ្នកណាអាចបំបែកឯតទគ្គកម្មពិភពលោកបានដូចជារូបលោកទេ ពីព្រោះថា កាលពីលោកមានអាយុ ២៥ឆ្នាំ លោកបានដឹកនាំកងទ័ពជាង ១ម៉ឺននាក់ច្បាំងជាមួយខ្មែរក្រហម។ អាយុ ២៧ឆ្នាំ លោកបានធ្វើជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស ហើយលោកបានធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៅអាយុ ៣២ឆ្នាំ។ លោកបញ្ជាក់ថា គ្មានមេដឹកនាំណាកាន់អំណាចយូរដូចជារូបលោកទេ៖ «ហើយធ្វើនាយករដ្ឋមន្ត្រីជាង ៣០ឆ្នាំ ដូច្នេះឯតទគ្គកម្មទាំងនេះ គ្មានអ្នកណាបំបែកបានទេ អាហ្នឹងចប់ហើយ»។

របាយការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ (Human Rights Watch) ស្ដីពីរយៈពេល ៣០ឆ្នាំ ក្នុងពេលកាន់តំណែងរបស់លោក ហ៊ុន សែន។ របាយការណ៍នេះបានឲ្យដឹងថា លោក ហ៊ុន សែន គឺជាមេដឹកនាំដែលជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី៦ ក្នុងចំណោមអ្នកដឹកនាំកាន់តំណែងយូរជាងគេក្នុងពិភពលោក។ អង្គការនេះបានចាត់ទុកលោកថា ជាមេដឹកនាំកាន់អំណាចយូរដោយប្រើប្រាស់មធ្យោបាយសំខាន់ៗមួយចំនួន រួមមានការប្រើអំពើហិង្សា ការគាបសង្កត់ និងអំពើពុករលួយ។

របាយការណ៍ដដែលបានលើកឡើងចំណុចជាច្រើនពាក់ព័ន្ធដល់ការប្រើប្រាស់អំណាចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដើម្បីរក្សាតំណែងចាប់តាំងពីពេលលោកបានកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីកាលពីឆ្នាំ១៩៨៥។ លោក ហ៊ុន សែន ត្រូវដាក់បញ្ចូលក្នុងចំណោមអ្នកដឹកនាំដែលឋិតក្នុងតំណែងតាមរយៈការប្រើប្រាស់អំពើហិង្សាក្នុងចេតនានយោបាយគ្រប់គ្រងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ គៃបន្លំការបោះឆ្នោត ប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយធ្ងន់ធ្ងរ និងមានការគាំទ្រពីបរទេស គឺរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងហាណូយ។ល។

អ្នកជំនាញនយោបាយការបរទេស លោក ឡុង គឹមឃន ពន្យល់ថា មេដឹកនាំនៅប្រកាន់ទស្សនៈថា មានតែខ្លួនទេ ដែលអាចដឹកនាំបាននោះ គឺជាទស្សនៈមួយដែលមិននាំឲ្យកម្ពុជា រីកចម្រើននោះទេ។ ការដឹកនាំយូរ ឬមិនយូរ គឺអាស្រ័យលើម្ចាស់ប្រទេស គឺប្រជាពលរដ្ឋជាអ្នកបោះឆ្នោតជូន៖ «មានតែយើងទេ ដែលអាចដឹកនាំប្រទេសបាន ឬក៏យើងដឹកនាំប្រទេសកាន់តែយូរកាន់តែល្អ ។ល។ អ៊ីចឹងអាហ្នឹងគឺជាសិទ្ធិសេរីភាពរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗក្នុងការបញ្ចេញមតិយោបល់ ប៉ុន្តែអ្នកណាអាចដឹកនាំប្រទេសបាន ឬមិនបាន ហើយដឹកនាំយូរ ឬក៏ឆាប់នោះ មិនមែនអាស្រ័យលើយើងទេ គឺអាស្រ័យលើប្រជាពលរដ្ឋ អាស្រ័យលើម្ចាស់ឆ្នោត តើលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានដឹកនាំប្រទេសប្រកាន់យកគោលនយោបាយ ឈ្នះ ឈ្នះ ដែលបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៩៤ សំដៅធ្វើឲ្យរលាយអង្គការចាត់តាំងរបស់ខ្មែរក្រហម។ គោលនយោបាយឈ្នះ ឈ្នះ នេះ នៅតែមានឥទ្ធិពលនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា ដែលផ្ដោតលើគោលការណ៍បីសំខាន់ គឺទី១ ធានាអាយុជីវិត ទី២ រក្សាតួនាទី ឋានន្តរសក្ដិ និងទី៣ ធានាការពារទ្រព្យសម្បត្តិ»។

ទោះបីជាបែបណាក៏ដោយ ក្រុមអ្នកវិភាគលើកឡើងថា នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យគ្មានមេដឹកនាំណាម្នាក់ត្រូវប្រកាសថា មានតែខ្លួនតែម្នាក់ដែលអាចដឹកនាំប្រទេសបាននោះទេ ពីព្រោះថា ប្រទេសប្រកាន់របបប្រជាធិបតេយ្យគឺមានការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋជាអ្នកជ្រើសរើសមេដឹកនាំតាមរយៈការបោះឆ្នោតដោយសម្ងាត់។

រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា មាត្រា ៥១ថ្មី ចែងថា ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា អនុវត្តនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាម្ចាស់វាសនានៃប្រទេសជាតិរបស់ខ្លួន អំណាចទាំងអស់ជារបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ប្រជាពលរដ្ឋប្រើអំណាចរបស់ខ្លួនតាមរយៈរដ្ឋសភា ព្រឹទ្ធសភា រាជរដ្ឋាភិបាល និងសាលាជម្រះក្ដី។ អំណាចបែងចែកដាច់ពីគ្នារវាងអំណាចនីតិប្បញ្ញត្តិ អំណាចនីតិប្រតិបត្តិ និងអំណាចតុលាការ។

អ្នកវិភាគឯករាជ្យ លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ មានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលកំពុងអនុវត្តផ្ទុយពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញទៅវិញ គឺដឹកនាំបែបកុម្មុយនិស្ត ដោយសារបក្សមានអំណាចធំ ហើយរដ្ឋាភិបាល ឬស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិគ្របដណ្ដប់ទៅលើស្ថាប័ននីតិប្បញ្ញត្តិ និងតុលាការ៖ «គឺបក្សហ្នឹងគឺត្រួតតែម្ដងនៅក្នុងប្រទេសកុម្មុយនិស្តគឺអ៊ីចឹង ហើយច្បាប់ហ្នឹងជាឧបករណ៍របស់រដ្ឋាភិបាលដើម្បីបង្ក្រាបអ្នកណាដែលទិតៀន»។

ម្យ៉ាងវិញទៀត លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ជាញឹកញយលោកតែងតែប្រកាសថា ក្រៅពីលោកគ្មានអ្នកណាអាចមកដឹកនាំប្រទេសបាន ហើយបើអត់ពីលោកប្រទេសនឹងមានសង្គ្រាមជាដើម។ ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ នៅក្នុងវេទិកាអ្នកស្ដាប់អាស៊ីសេរី កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៦ លោកបណ្ឌិត កែម ឡី អ្នកស្រាវជ្រាវ និងឃ្លាំមើលផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍សង្គម។ លោកមានប្រសាសន៍ថា កម្ពុជាមានជំងឺឆ្លងពីសម័យមុនមកដែលមេដឹកនាំនីមួយៗ ដឹកនាំកាន់យូរ គឺខ្លាចស្រមោលខ្លួនឯងមិនហ៊ានផ្ទេរអំណាច ឬចាញ់ឆ្នោតហើយ ក៏មិនព្រមផ្ទេរឲ្យអ្នកផ្សេង៖ «ទី២ ជំងឺនេះជាជំងឺផ្ទៃក្នុងរបស់បក្សកាន់អំណាចខ្លួនឯងពេលដែលខ្លួនឯងចេញទៅមានបញ្ហា អ៊ីចឹងយើងមិនអាចទុកជំងឺហ្នឹងឲ្យរាលដាលដល់ក្មេងៗជំនាន់ក្រោយទេ យើងត្រូវវះកាត់ជំងឺហ្នឹង។ ជំងឺទី៣ គឺជំងឺក្រាញអំណាចនេះគឺជាជំងឺអាក្រក់បំផុតនៅក្នុងសង្គមខ្មែរយើង វាគួរតែព្យាបាលឲ្យជា ហើយសុំឲ្យក្មេងៗជំនាន់ក្រោយកុំស្រលាញ់អំណាចពេក ស្រលាញ់នូវគុណភាពការងារ ស្រលាញ់កិត្តិយស ស្រលាញ់កេរ្តិ៍ឈ្មោះ វាប្រសើរជាងតំណែងនិងអំណាច។ មួយទៀតខ្ញុំឃើញធ្វើការដល់ចាសជរាពាធ ធ្វើការដល់ស្លាប់នេះខ្ញុំអាណិតអាសូរណាស់ ខ្ញុំឃើញឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ខ្ញុំឃើញរដ្ឋមន្ត្រី អាណិតអាសូរបំផុត ហើយអាសូរដល់កូនៗគាត់ដែលមានទ្រព្យសម្បត្តិស្ដុកស្ដម្ភ ហេតុអីទុកឲ្យឪរបស់ពួកគាត់ធ្វើការរហូតដល់ជរាពាធ?»។

ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្ដី លោកបណ្ឌិត កែម ឡី ផ្ដល់អនុសាសន៍ថា មេដឹកនាំកាន់អំណាចយូរនេះ គឺគេត្រូវរៀបចំជណ្ដើរឲ្យនាយករដ្ឋមន្ត្រីចុះពីតំណែង ឬពេលចាញ់ឆ្នោត ប្រគល់តំណែងឲ្យគេដោយសន្តិវិធីបាននោះគឺត្រូវមានដូចជា គណបក្សបក្សប្រឆាំងត្រូវបង្កើតទំនុកចិត្តឲ្យបក្សកាន់អំណាចបង្កើតច្បាប់ការពារនាយករដ្ឋមន្ត្រី ពេលធ្លាក់ពីអំណាចជាដើម៖ «ត្រូវបង្កើតនូវទំនុកចិត្តរៀបចំក្មេងជំនាន់ក្រោយដែលមានស្មោះត្រង់សម្រាប់ខ្លួន ហើយអាចដឹកនាំបានមិនមែនតែកូនខ្លួនឯងទេ ហើយបង្កើតច្បាប់ អាហ្នឹងសុទ្ធតែជាជណ្ដើរហើយ សុទ្ធតែជាសមាសភាពជណ្ដើរសម្រាប់ចុះពីតំណែង អាហ្នឹងយើងគួរតែធ្វើហើយខ្ញុំគិតថា បើសិនជាយើងព្យាបាលជំងឺនៅជំនាន់នេះឲ្យជាសះស្បើយ ជំងឺនេះអត់ឆ្លងទៅក្មេងៗតទៅទៀត បើសិនជាយើងទុកជំងឺហ្នឹងវាឆ្លង មនុស្សដែលឡើងមកទៀតនៅក្រាញអ៊ីចឹងទៀត មនុស្សដែលឡើងមកគឺចង់នៅក្នុងតំណែងហ្នឹងទៀតនៅក្នុងបង្គងហ្នឹងរហូតដល់ស្លាប់ ហើយយើងអាម៉ាស់ដែរណាពេលដែលយើងទៅស្រុកគេសួរថា នាយករដ្ឋមន្ត្រីហ្នឹងអ្នកណា? ប្រធានសភាហ្នឹងអ្នកណានៅតែមនុស្សដដែលៗហ្នឹង? មិនមែនមិនអាម៉ាស់ទេ គេថា ក្នុងនាមជាកូនខ្មែរមួយដែរហេតុអីគ្មានមនុស្សទាល់តែសោះ ហេតុអីមានតែមនុស្សម្នាក់ហ្នឹង»៕

Author